Czy i kiedy przysługuje nam odszkodowanie za odwołany lub opóźniony lot.
Podstawy prawnej roszczeń należy poszukiwać w prawie unijnym. Już na wstępie należy zaznaczyć, że przepisy te wprowadzają szereg udogodnień dla pasażerów. Przede wszystkim, w takim procesie pasażerowie są zwolnieni z obowiązku udowadniania wysokości szkody i mogą liczyć na określone z góry odszkodowanie. A co z przewoźnikiem? Otóż przewoźnik, aby uwolnić się od odpowiedzialności odszkodowawczej musi co do zasady wykazać, że zdarzenia te miały związek z zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, ale czy tylko?
Przepisy o rekompensacie za odwołany lub opóźniony lot zostały zamieszczone w rozporządzeniu Wspólnotowym WE nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie EWG nr 295/91 ( tekst jedn. Dz.U.UE.L.2004.46.1 z dnia 2004.02.17). Przepisy te stosuje się bezpośrednio na terytorium każdego Państwa unijnego, co oznacza, iż nie wymagają one implementacji do krajowego porządku prawnego jak dyrektywy.
Do kogo stosuje się rozporządzenie?
Zgodnie z samym rozporządzeniem jego przepisy stosuje się do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium Państwa Członkowskiego, do którego ma zastosowanie Traktat o Unii Europejskiej oraz do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku w Państwie Członkowskim, do którego ma zastosowanie Traktat o Unii Europejskiej, chyba że otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie oraz udzielono im opieki w tym kraju trzecim, jeżeli przewoźnik lotniczy obsługujący dany lot jest przewoźnikiem wspólnotowym. Jak widać zakres oddziaływania norm rozporządzenia jest dość szeroki i wbrew pozorom nie znajduje on zastosowania jedynie do lotów wewnątrzwspólnotowych, ale również do lotów transkontynentalnych, np. na trasie USA – POLSKA i odwrotnie.
Jaka jest wysokość rekompensaty?
Wysokość rekompensaty zależy od długości zaplanowego lotu. Dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów wynosi ono 250 EUR, dla lotu o długości od 1.500 do 3.500 kilometrów – 400 EUR, a dla lotów powyżej 3.500 km – 600 EUR.
Kiedy przewoźnik może uwolnić się od odpowiedzialności?
Po pierwsze, kiedy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu. Po drugie, kiedy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu w okresie od dwóch tygodni do siedmiu dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot najpóźniej dwie godziny przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej cztery godziny po planowym czasie przylotu. Po trzecie, jeżeli pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu w okresie krótszym niż siedem dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot nie więcej niż godzinę przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej dwie godziny po planowym czasie przylotu. Po czwarte, jeżeli przewoźnik może dowieść, że odwołanie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć, pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.
O ile trzy pierwsze przesłanki nie wzbudzają kontrowersji, to czwarta już tak. Przepisy nie definiują bowiem w sposób bezpośredni pojęcia nadzwyczajnych okoliczności, wskazują jedynie na ich ogólnikowy i pośredni charakter. W rozporządzeniu określono je jako okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Cóż zatem kryje się pod pojęciem nadzwyczajnych okoliczności? Pomocnym w zdefiniowaniu tego pojęcia może być motyw 14 preambuły do rozporządzenia, który stanowi, że podobnie jak w konwencji montrealskiej, zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w przypadku, gdy zdarzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Okoliczności te mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika. Jak widać katalog nadzwyczajnych okoliczności jest otwarty.
Przy podejmowaniu próby zdefiniowania okoliczności nadzwyczajnych warto odwołać się do orzecznictwa europejskiego oraz krajowego.
Według Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nadzwyczajne okoliczności związane z odwołaniem lotu to takie, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego (wyrok z dnia 19 listopada 2006 r., sygn. akt C 402/07 i C 432/07).
Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na gruncie przewozów lotniczych pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” oznacza zdarzenie, które nie dotyczy normalnej działalności wykonywanej przez przewoźnika lotniczego i nie poddaje się jego skutecznej kontroli, ze względu na swój charakter lub źródło. Jako nadzwyczajne okoliczności mogą być traktowane tylko takie okoliczności, które nie znajdują się pod kontrolą przewoźnika lotniczego, bez względu na ich charakter i wagę” (WSA w Warszawie w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 roku, sygn. akt VII SA/Wa 2461/13).
Warto zwrócić uwagę, że do „nadzwyczajnych okoliczności” w orzecznictwie nie zaliczono usterek mechanicznych samolotu, gdyż co do zasady mieszczą się one w granicach ryzyka związanego z normalną działalnością przewoźnika. Jak uzasadniano usterka silnika, analogicznie do usterki technicznej instalacji hydraulicznej mieści się w granicach ryzyka związanego z normalną działalnością przewoźnika i nie może być uznana za nadzwyczajną, bowiem wynika z normalnej eksploatacji samolotu (wyrok NSA w Warszawie z dnia 27 marca 2014 roku, sygn. akt I OSK 1971/12 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 sierpnia 2014 roku, sygn. akt VII SA/Wa 2405/13).
W orzecznictwie wyrażono nawet pogląd, że ujawnienie ukrytej wady dotyczącej konkretnego elementu wyposażenia z uwagi na wyższy poziom niż normalny usterkowości danego elementu wyposażenia, nie może zostać zakwalifikowane jako nadzwyczajna okoliczność w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, ponieważ wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego, którym jest eksploatacja statków powietrznych. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu panować nad tym może przewoźnik poprzez zawieranie odpowiednich umów cywilnoprawnych, czy to z dostawcami mniej usterkowych samolotów, czy też przez wprowadzenie do umowy odpowiednich zapisów, chroniących przewoźnika przed skutkami nadmiernego poziomu usterkowości elementów wyposażenia samolotu (porównaj: wyrok WSA w Warszawie z dnia 25 maja 2010 roku, sygn. akt VII SA/Wa 582/10).
Warto dodać, że do nadzwyczajnych okoliczności w orzecznictwie nie zaliczono nieobecności kapitana lotu, czy też choroby członka personelu lotniczego ( wyrok WSA w Warszawie z dnia
5 września 2013 roku, sygn. akt VII SA/Wa 2957/12, wyrok WSA w Warszawie z dnia 22 maja 2014 r., VII SA/WA 2412/13).
Jaki jest termin przedawnienia roszczeń o wypłatę rekompensaty za odwołany lub opóźniony lot?
W orzecznictwie przyjmuje się, że termin przedawnienia roszczeń w związku z opóźnieniem lub odwołaniem lotu jest taki sam jak dla roszczeń deliktowych i wynosi 3 lata. W praktyce oznacza to tyle, że jeżeli lot został anulowany dawniej niż 3 lata, to dochodzenie roszczeń staje się w zasadzie niemożliwe.
Jeżeli przeczytałeś niniejszy artykuł i jesteś zainteresowany dochodzeniem odszkodowania od linii lotniczych w związku z odwołaniem lub opóźnieniem Twojego lotu to zapraszamy Cię do kontaktu z naszą kancelarią.