Dziedziczenie gospodarstwa rolnego – zagadnienie, które od lat generuje prawne wątpliwości.

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego – zagadnienie, które od lat generuje prawne wątpliwości.

Przepisy o dziedziczeniu ustawowym z pozoru wydają się nie być skomplikowane i sprawiają wrażenie przejrzystych. Ustawodawca określa, że w razie braku testamentu określone osoby dziedziczą po zmarłym określone części jego majątku. Kodeks określa kto, kiedy i jaki ułamek dziedziczy.

Gdy zmarły zostawił testament sytuacja wydaje się być jeszcze prostsza.  Decydująca staje się wola spadkodawcy, a do uregulowania pozostaje ewentualnie kwestia zachowków i zapisów.

Te na pierwszy rzut oka proste instytucje komplikują się jednak, gdy w skład majątku po zmarłym wchodzi gospodarstwo rolne. Na przestrzeni lat zmieniało się samo pojęcie gospodarstwa rolnego, zmieniał się krąg spadkobierców i zmieniały się przepisy określające wymagania stawiane przed potencjalnymi spadkobiercami.Wszystko to sprawia, że aby prawidłowo ustalić kto w przypadku gospodarstwa rolnego jest spadkobiercą nieraz trzeba się sporo natrudzić.

Pierwsze, co powinniśmy ustalić to kiedy doszło do otwarcia danego spadku (chwilą otwarcia spadku jest moment śmierci spadkodawcy)

14 lutego 2001 roku weszło w życie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego znoszące restrykcje w zakresie dziedziczenia gospodarstw rolnych. W związku z powyższym wszystkie spadki otwarte po tej dacie podlegają zasadom ogólnym.

Jeśli osoba, po której dziedziczymy zmarła po 14 lutego 2001 nie stosujemy przepisów dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych, tylko traktujemy gospodarstwo rolne jak każdy inny majątek.

Jeśli osoba, po której dziedziczymy zmarła przed14 lutego 2001 to sytuacja się komplikuje, gdyż obowiązują nas przepisy szczególne, a one na przestrzeni lat ulegały modyfikacjom.

Dla spadków otwartych przed 14 lutego 2001zastosowanie znajdowały szczególne przepisy Kodeksu cywilnego, które bezpośrednio dotyczyły dziedziczenia gospodarstwa rolnego

W brzmieniu pierwotnym przepisy te stanowiły, że dzieci spadkodawcy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli:
1. bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w tym gospodarstwie nieprzerwanie co najmniej od roku albo;
2. w chwili otwarcia spadku są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pracują w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni, albo;
3. w chwili otwarcia spadku bądź prowadzą inne indywidualne gospodarstwo rolne, bądź też pracują w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, małżonka lub jego rodziców, albo;
4. w chwili otwarcia spadku bądź są małoletnie, bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo;
5. w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy.

Następnie w 1971 roku nastąpiła modyfikacja tych przepisów. Zniesiono wymóg rocznego okresu pracy w gospodarstwie bezpośrednio przed otwarciem spadku. Nastąpiła liberalizacja i wystarczyło wykazać, że się pracowało (wystarczał w zasadzie jeden dzień pracy bezpośrednio przed śmiercią spadkodawcy) na tym gospodarstwie rolnym.

Dużą zmianę przepisów przyniosła nowelizacja z roku 1982.  Nadal gospodarstwo rolne mogli dziedziczyć spadkobiercy, którzy w chwili otwarcia spadku byli małoletni, pobierali naukę zawodu lub uczęszczali do szkół, a także trwale niezdolne do pracy. Co do pozostałych spadkobierców, aby mogli oni dziedziczyć musieli odpowiadać warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności.

Kolejna zmiana przedmiotowych przepisów nastąpiła  w 1990 roku. Nowelizacja  dała możliwość dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez spadkobierców, którzy pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej, bądź też mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej.

Jak widać, na przestrzeni lat zmieniały się ustawowe warunki jakie musiała uzyskać osobą chcąca dziedziczyć gospodarstwo rolne.

To jednak tylko połowa problemu. Zmieniała się też definicja samego gospodarstwa i orzecznictwo sądów w tym zakresie. To co w roku np 1972 uznawano za gospodarstwo rolne już w roku np 1988 gospodarstwem nie było.

 

adwokat

Adrian Tomczyk

 

 

 

 

 

Menu